David D. Burns
Streef naar succes, niet naar perfectie
Een overdreven hang naar perfectionisme kan het prestatieniveau juist verlagen en succes in de weg staan. Een psychiater vertelt hoe we van die negatieve gewoonte af kunnen komen.
IN HET KADER van een studie over prestatievermogen en geestelijke gezondheid stelde ik onlangs een reeks testvragen aan een groep van 150 verkopers met jaarinkomens tussen de 10.000 en 150.000 dollar. Ongeveer 50 percent van hen bleken perfectionisten. Zoals te verwachten was voelde die groep zich meer onder druk staan dan de niet-perfectionisten. Hadden ze ook meer succes? Merkwaardig, maar dat was niet zo. De perfectionisten leidden kennelijk een veel zorgelijker bestaan, maar niets wees erop dat ze meer geld verdienden.
Integendeel, de ontmoediging en de druk waardoor perfectionisten zo worden gekweld kunnen juist leiden tot vermindering van de creativiteit en het produktief vermogen.
Wat bedoel ik met perfectionisten? Ik heb het niet over het gezonde streven naar uitstekende prestaties bij mensen die graag hoge eisen stellen aan zichzelf. Zonder zorg voor kwaliteit zou echte bekwaamheid zeldzaam zijn. Perfectionisten zijn mensen die zich gedwongen voelen onmogelijke doelen na te streven en hun eigenwaarde uitsluitend afmeten naar hun prestaties. Het gevolg is faalangst. Ze voelen zich gedwongen om altijd en overal te slagen en zijn tegelijkertijd onvoldaan over hun prestaties.
Een chronisch gedeprimeerde geschiedenisleraar vertelde me onlangs: “Zonder mijn perfectionisme zou ik een middelmatige figuur zijn. En wie vindt het leuk om gewoontjes te zijn?” Die man ziet zijn perfectionisme als de hoge prijs die hij moet betalen voor zijn succes. Hij meent dat zijn meedogenloze eisen hem aanzetten tot prestaties van een niveau dat hij anders nooit zou bereiken. In werkelijkheid wordt hij zo verlamd door zijn faalangst dat zijn produktiviteit ver onder die van veel van zijn collega’s blijft.
De suggestie dat perfectionisten succes kunnen hebben ondanks, en niet dankzij hun hoge normen heeft voor de meeste perfectionisten aanvankelijk iets onwerkelijks. Toch zijn er aanwijzingen dat een hang tot perfectionisme niet alleen ongezond is — en leidt tot emotionele stoornissen zoals depressie, angst en spanning — maar ook het doel voorbijstreeft omdat het juist leidt tot lagere produktiviteit en een aantasting van de persoonlijke relaties en het gevoel van eigenwaarde.
Een van de oorzaken is dat de perfectionist een vertekend beeld heeft van het leven. Perfectionisten denken bijna altijd in termen van alles of niets. Het voorbeeld is de leerling die gewend is negens en tienen te krijgen en zich een mislukkeling voelt als hij een zeven vor een proefwerk haalt. Die denkwijze maakt dat de perfectionist bang is voor fouten en daar te sterk op reageert.
Ook menen perfectionisten vaak dat een negatief resultaat zich eindeloos zal herhalen: “Dit lukt me nooit.” Hij vraagt zich niet af hoe hij van een fout kan leren, maar zegt tegen zichzelf: “Ik had niet zo stom mogen zijn! Dat mag me niet weer overkomen.” Dat “niet-mogen” schept frustratie en schuld waardoor hij zich juist niet meer los kan maken van zijn fouten. Hij raakt in de greep van wat prof. Michael Mahoney van de Staatsuniversiteit van Pennsylvania het “heilige of zondaar”-syndroom noemt.
Dat syndroom werkt als volgt. Stel, een perfectionist begint aan een dieet. Hij zegt tegen zichzelf dat er maar twee mogelijkheden zijn: hij houdt zich eraan of hij houdt zich er niet aan, hij stelt strenge regels op. Zolang hij zich aan het dieet houdt, voelt hij zich geweldig, hij is een “heilige”. De eerste keer dat hij ervan afwijkt, is meteen de kans op het perfecte dieet houden verkeken; hij “zondigt”. Als hij een likje ijs proeft is hij zo van slag door dit staaltje van “falen” dat hij dan maar meteen hele porties eet!
Ten slotte blijkt dat veel perfectionisten gekweld worden door eenzaamheid en verstoringen van persoonlijke relaties. Perfectionisten zijn bang afgewezen te worden als ze als onvolmaakt worden gezien, en daarom zijn ze geneigd bij kritiek onmiddellijk in het defensief te gaan. Bovendien staan ze meestal zeer kritisch tegenover anderen, die ze daardoor frustreren en van zich vervreemden. Vaak leidt dit juist tot de afkeuring die perfectionisten zo vrezen.
Mensen die af willen van hun perfectionisme vraag ik eerst een lijstje te maken van de voor- en nadelen van het streven naar perfectie. Een rechtenstudente die om advies bij me kwam kon maar een voordeel opschrijven: “Het leidt soms tot goed werk.”
Vervolgens noemde ze zes nadelen van perfectionisme: “Ten eerste, het maakt me zo gespannen en nerveus dat ik soms zelf niet kom tot behoorlijk werk. Ten tweede, ik ben vaak niet bereid de fouten re riskeren die nu eenmaal gepaard gaan met een stuk creatief werk. Ten derde, het weerhoudt me ervan iets nieuws te proberen. Ten vierde, het maakt me ontevreden over mezelf en maakt het leven vreugdeloos. Ten vijfde, ik kan me nooit ontspannen, want ik vind altijd wel iets dat nog niet volmaakt is. Ten zesde, het maakt me onverdraagzaam tegenover anderen, die me dan een muggezifter vinden.” Op basis van deze kosten-batenanalyse kwam ze tot de conclusie dat het leven wellicht meer voldoening zou geven als ze afstand nam van haar perfectionisme.
Als uw doelstellingen realistisch zijn, zult u zich minder opgejaagd voelen en meer zelfvertrouwen hebben, waardoor uw creativiteit en produktiviteit zullen toenemen. Ik zeg niet dat u er de kantjes af moet lopen, maar u zult merken dat u eerder tot uw beste werk zult komen als u streeft naar goede, solide prestaties dan wanneer u gespannen mikt op één meesterwerk.
Die tactiek is me goed van pas gekomen toen ik voor pedagogische tijdschriften schreef en ineens geen woord meer op papier kon krijgen. “Dit moet heel goed worden,” zei ik tegen mezelf als ik ging zitten om een opzet te maken. En dan bleef ik hangen op de eerste zin tot iker vol weerzin mee ophield.
Maar toen ik in plaats daarvan tegen mezelf zei: “Ik slinger vast wat op papier,” merkte ik dat mijn weerstand tegen het schrijven afnam en dat ik veel produktiever werd. Bovendien trof me dat de kwaliteit van mijn stukjes verbeterde als ik niet zo mijn best deed om indruk te maken op anderen.
Als u een overdreven hang hebt naar perfectionisme, bent u vast heel goed in het bedenken van punten waarop u tekortschiet. U brengt uw leven door met het in kaart brengen van elke fout en tekortkoming. Hier volgt een eenvoudige methode die kan bijdragen tot het ombuigen van die neiging uzelf te kwellen. Maak een lijstje van de dingen die u elke dag goed doet. Kijk eens hoeveel punten u zo verzamelt. Dit klinkt misschien zo simpel dat u zeker weet dat het u niet kan helpen. Experimenteer er dan eens twee weken mee. Ik voorspel dat u zult ontdekken dat u zich meer gaat richten op de positieve in uw leven, en daardoor positiever staat tegenover uzelf.
Nuttig is ook de methode die de dwaasheid laat zien van het denken in termen van alles of niets dat tot uw perfectionisme heeft geleid. Kijk om u heen een vraag u af hoeveel zaken in deze wereld zijn in te delen in alles of niets categorieën. Zijn de wanden om u heen volkomen schoon? Of zit wel ergens een beetje vuil? Is uw favoriete filmster een volmaakte schoonheid? Kent u iemand die altijd volstrekt kalm en zelfverkerd is? Alles is voor verbetering vatbaar als je er kritisch genoeg naar kijkt: ieder mens, ieder kunstwerk, elk idee, elke ervarinrg. Leer daarom het denken in termen van alles of niets te zien als wat het is: een zinloos, irreële bezigheid.
U kunt perfectionisme ten slotte bestijden door u af te vragen: “Wat kan ik leren van mijn fouten?” Denk bij wijze van experiment eens aan een fout die u hebt gemaakt en schrijf alles op wat u ervan leert. Geef nooit uw recht prijs om het bij het verkeerde eind te hebben, want op die manier verliest u het vermogen nieuwe dingen te leren en vooruit te komen.
Vergeet niet dat het streven naar perfectionisme altijd vermengd is met angst. Wie probeert volmaakt te zijn schermt zich af — hij vermijdt de risico’s van kritiek, falen of afkeuring. Maar het berooft ons ook van persoonlijke groei, avontuur en de mogelijkheid het leven ten volle te genieten. Uw angsten onder ogen zien en uzelf toestaan ook maar een mens te zijn kan u, paradoxaal genoeg, veel gelukkiger en produktiever maken.
Dr. David D. Burns is directeur van het Instituut voor Cognitieve en Gedragstherapie van de Universiteit van Pennsylvania.
Dit ‘artikel’ is samengevat uit Psychology Today van november 1980, copyright 1980 by Psychology Today, Washington, D.C. Ook werd geput uit “Feeling Good: The New Mood Therapy”, copyright 1980 by Dr. David D. Burns, uitg. William morrow and Co., New York
Daarna is het door Ernst Kasteleijn op 8 mei 2000 overgenomen uit ‘t Beste van Reader’s Digest.
8 May, 2000
- My Dutch / NL WordPress Translation contributions: October 2022 - October 9, 2022
- My Dutch / NL WordPress Translation contributions: August 2022 - August 23, 2022
- [NL] Ultra Light digital nomad Europe travel with Ryanair / Wizz Air - August 20, 2022
- My Dutch / NL WordPress Translation contributions: July 2022 - July 27, 2022
- My Dutch / NL WordPress Translation contributions: April 2022 - April 2, 2022
Communities I have been 'hanging out' regularly over the past two decades.
- Nomadlist.com since 2022-04
- Empire.Kred since 2021-07
- Karma-Lab.com since 2019-01
- Invision Community since 2018-05
- Insanely Mac since 2018-02
- eGPU.io since 2017-04
- Tech Inferno since 2016-08
- forum.VestaCP.com since 2016
- WordPress.org since 2015-12
- Couch Surfing since 2014
- BitcoinTalk.org since 2014-03
- Warrior Forum since 2013-07
- Empire Avenue since 2013
forum.OSXLatitude.comsince 2011-08- Envato (i.e. CodeCanyon) since 2011-07
- TripAdvisor since 2010-09
MoneyMakerGroup.comsince 2007-03- HardWare.info since 2003-08
- SynthForum.NL since 2001-11
- gathering.tweakers.net since 2000-11
Note: links go to my profile on those respective sites. Connect with me if you like.
- EarnWithEarnie.io since 2022
- EarnWithEarnie.net since 2018
- BestProfitsTeam.com since 2017
- CycleClubMembers.com since 2015
- BestSTIFORPteam.com 2013-2021
